วิกฤต ‘ไฟป่า’ ภัยจาก ‘มนุษย์’
สถานการณ์ไฟป่าในพื้นที่ป่าเขาหลายแห่งของประเทศไทยกำลังตกเป็นเหยื่อของมือเผา แม้แต่ วราวุธ ศิลปอาชา รัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทส.) ยังออกมากล่าวถึงไฟป่าหลายพื้นที่โดยเฉพาะในพื้นที่จังหวัดภาคเหนือหลายจังหวัด รวมถึงสถานการณ์ล่าสุดในพื้นที่อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ โดยชี้ว่า “สาเหตุ 99.8 เปอร์เซ็นต์ เกิดจากฝีมือมนุษย์”
“นี่คือสิ่งที่ผิดกฎหมาย ไม่ว่าจะมีเจตนาเพื่อถางป่าทำมาหากิน หรือเจตนาอื่น ล้วนแต่ทำให้เกิดความเสียหาย ทุกรายที่จับได้เราจะดำเนินคดีเด็ดขาด เราใช้ยาแรงมาตลอดแต่ไม่ได้โฆษณา จากนี้จะโฆษณาให้เห็น จะโพสต์ภาพคนที่ถูกจับในห้องขังให้สังคมเห็นว่าเราจับจริงๆ ปรับจริง ค่าเสียหายเป็นสิบล้านเราก็ต้องเอา ไม่ใช่แค่ตาสีตาสา ถ้าเราจับใครได้ไม่ว่าจะเป็นนายทุนหรือใคร ผมเอาเข้าคุกตะรางหมด”
ขณะที่จังหวัดหลายแห่งต่างประกาศห้ามเผา ชูเรื่องของบทลงโทษทางกฎหมาย พร้อมกับขอความร่วมมือประชาชนในพื้นที่อย่าเผาเด็ดขาด ปีนี้สภาพพื้นที่มีความแห้งแล้งที่มาเร็วกว่าทุกปีมาก ทำให้สถานการณ์ไฟไหม้ป่าเกิดขึ้นเร็ว ปกติมักจะเกิดขึ้นในห้วงเดือนมีนาคมของทุกปี แต่ปีนี้ปัญหามาตั้งแต่เดือนธันวาคม 2562 ยาวข้ามปี และมาหนักหน่วงในห้วงเดือนมกราคม 2563 เป็นต้น
การเผาป่ายังทำให้จุดความร้อนหรือฮอตสปอต เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ยังส่งผลต่อการเพิ่มค่าฝุ่นละอองขนาดเล็กในอากาศขนาดไม่เกิน 2.5 หรือค่า PM2.5 เกินค่ามาตรฐานต่อเนื่อง
ณรงค์ศักดิ์ โอสถธนากร ผู้ว่าราชการจังหวัดลำปาง เผยว่า ตลอดที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบันได้นำกำลังเจ้าหน้าที่เข้าป้องกันและแก้ไขปัญหา แต่ก็ไม่สามารถสู้น้ำมือคนจุดไฟได้ โดยเฉพาะในพื้นที่ป่าใหญ่จำนวนมาก กระจายใน 13 อำเภอของ จ.ลำปาง เนื่องจากกำลังหลักของป่าไม้ที่ดูแลพื้นที่ไม่ทั่วถึง ไม่สามารถคุมพื้นที่ป่าไม่ให้ถูกเผาได้
“ปัญหาส่วนใหญ่ที่รับรู้กันมาตลอด เป็นเรื่องของคนเข้าป่าเพื่อหาของป่าหรือล่าสัตว์ แม้จะเป็นการดำรงชีวิตมาตั้งแต่อดีต แต่ด้วยปัจจัยที่ทำให้ฝุ่นควันไฟสร้างมลพิษในอากาศไปทั่วทั้งจังหวัด ทางจังหวัดต้องสร้างความเข้าใจใหม่แก่ชาวบ้านใกล้ผืนป่า โดยเฉพาะคนหาของป่า ทำให้เป็นที่มาของการขึ้นทะเบียนคนหาของป่าเพื่อทำประวัติ มีข้อมูลว่าใครมีอาชีพนี้บ้าง ก่อนจะเชิญมานั่งฟังเพื่อสร้างความเข้าใจต่อการเข้าป่า แล้วย้ำว่า อย่าเผา เพราะจะทำให้กระทบต่อสิ่งแวดล้อม และสุขภาพของผู้คน แต่การขอความร่วมมือกับคนหาของป่าไม่ค่อยสัมฤทธิผล ไฟป่าปีนี้หนักหน่วงมาโดยตลอด แม้จะขึ้นทะเบียนคนหาของป่ามากถึง 4,000 คน ยังจับมือใครดมไม่ได้”
ผู้ว่าฯลำปางกล่าวอีกว่า ถ้าถามถึงวิธีดั้งเดิมของคนเข้าป่าเพื่อล่าสัตว์ เช่น ไก่ป่าหรือหมูป่า ที่เคยทำกันมาตั้งแต่อดีต คือการเผาไล่สัตว์ป่า เมื่อไฟป่าที่ไหม้ขยายแนวลามออกไปเรื่อยๆ สัตว์ป่าทุกชนิดก็จะวิ่งออกมาทางที่ปลอดภัย ทำให้คนล่าสัตว์ป่าเข้าดักสัตว์เหล่านี้อย่างง่ายดาย เมื่อได้เหยื่อที่ต้องการแล้ว ก็ปล่อยให้ไฟป่าลามออกไป
“ชาวบ้านไม่ให้ความร่วมมือเพราะคิดว่าไม่มีใครรู้ ไม่มีใครเห็น การเข้าไปหาของป่าแล้วจุดไฟเผา เพราะจับมือใครดมไม่ได้ หรือตามจับไม่ได้ จึงทำให้ปัญหาในพื้นที่ยังไม่หมดไป จะเป็นปัญหาที่ทำให้เกิดไฟป่าขึ้นทุกปี ทางจังหวัดยังไม่หมดกำลังใจที่จะสู้เพื่อประชาชน เรื่องนี้ต้องใช้เวลาในการสร้างความเข้าใจคนเข้าป่าต่อไป” ผู้ว่าฯลำปางกล่าว
ขณะที่ กมล นวลใย ผู้อำนวยการสำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 1 เชียงใหม่ เผยว่า สาเหตุเกิดไฟป่ามาจากสภาพความกดอากาศที่แผ่ปกคลุมภาคเหนือตอนบนจนเกิดความแห้งแล้ง บางส่วนเกิดจากการเผาเพื่อหาของป่า ล่าสัตว์ และวัชพืช ส่วนที่เผายังเกี่ยวกับเกษตรพันธสัญญา อาทิ ข้าวโพด มันฝรั่ง และพื้นที่ที่มีกรรมสิทธิ์ในเขตตัวเมืองหรือพื้นที่ราบอ้างว่าเป็นวิถีชีวิตชุมชน
“พื้นที่เกิดไฟป่าในเขตป่าสงวนแห่งชาติส่วนใหญ่เป็นพื้นที่เดิมหรือพื้นที่ซ้ำซาก ประกอบกับมีลมทำให้พัดพาหมอกควันและฝุ่น PM2.5 มาปกคลุมในตัวเมืองเชียงใหม่ จึงต้องใช้มาตรการควบคุมเป็นพิเศษจัดชุดเคลื่อนที่เร็ว เฝ้าระวัง ลาดตระเวนและดับไฟ พร้อมให้ชาวบ้านลงทะเบียนหากเข้าไปหาของป่า เพื่อป้องกันจุดไฟเผาล่าสัตว์ที่อาจลุกลามเป็นบริเวณกว้างได้”
ผู้อำนวยการสำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 1 เชียงใหม่ กล่าวอีกว่า นับแต่จังหวัดเชียงใหม่ได้ประกาศห้ามเผา เจ้าหน้าที่ได้ตรวจจับ พร้อมดำเนินคดีกับผู้กระทำผิด หรือฝ่าฝืนกฎหมายกว่า 10 รายแล้ว มีโทษจำคุก 3 เดือน ปรับไม่เกิน 2,500 บาท ส่วนความเสียหายจากไฟป่าอยู่ระหว่างวิเคราะห์สาเหตุและรวบรวมข้อมูลอยู่อาจใช้เวลาอีกระยะ ก่อนประเมินความเสียหายต่อไป
ทางด้าน กฤตภาส ขันทะธงสกุลดี หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า (ขสป.) เวียงลอ อ.จุน จ.พะเยา กล่าวว่า สาเหตุไฟป่าเกิดจากฝีมือคนจุด ไม่ใช่เกิดความร้อนต้นไม้เสียดสีกันเป็นประกายไฟ เมื่อมองให้ลึกลงไปของการกระตุ้นให้คนจุดไฟเผาป่า ไม่ใช่เผาป่าเพื่อล่าสัตว์แต่อย่างใดเลย เพราะ
1.จุดเพื่อชิงเผา หรือทำแนวกันไฟ ป้องกันไฟป่าที่จะเกิดขึ้นไม่ให้ลุกลามเข้าไปในที่หรือสวนของตนเอง
2.จุดเพราะความท้าทายมาตรการของรัฐที่ห้ามเผาเด็ดขาด 90 วันอันตราย หรือความสนุกสนาน สะใจ เมื่อเห็นชุดปฏิบัติการไฟป่าที่เข้าเวรยามได้ทำงานกันอย่างทุลักทุเลและเหนื่อยยาก
3.ท้าทายอำนาจรัฐ เช่น เมื่อได้ยินผู้นำประกาศห้ามเผา ก็หาเหตุให้เกิดไฟป่าทันที
และ 4.การพยายามแยกคนให้ออกห่างจากป่า อ้างเหตุผลว่าป้องกันไฟป่า เป็นต้น
กฤตภาสกล่าวอีกว่า กรณีมาตรการป้องกันไฟป่าทั้งระยะสั้นและระยะยาว
มองว่าระยะสั้นที่ดำเนินการ คือ ตามที่ พ.ร.บ.อุทยานแห่งชาติ พ.ศ.2562 ที่ออกมา ได้อนุญาตให้ประชาชนสามารถเข้าไปหาของป่าได้ เช่น เห็ด หน่อไม้ ผักหวาน เพื่อให้เป็นตามวัตถุประสงค์ของ พ.ร.บ. ได้ขอความร่วมมือผู้ที่จะเข้าไปหาของป่าลงทะเบียนกับทางหมู่บ้าน ป้องกันเวลาเกิดเหตุไฟป่าขึ้น จะสามารถสอบถามหรือติดตามเบาะแสได้ ผู้ที่เข้าไปหาของป่าจะสามารถช่วยดับไฟป่าหากจุดไม่รุนแรงนัก พร้อมทั้งได้ช่วยเหลือแจ้งข้อมูลจุดที่เกิดไฟป่าหรือเบาะแสได้อีกทางหนึ่ง
ส่วนมาตรการระยะยาว ทำให้คนยิ้มเมื่อพูดถึงป่า ด้วยการทำให้คนได้รู้คุณค่าของทรัพยากรป่าไม้ นอกจากไม่บุกรุก ไม่เผาแล้ว ยังช่วยกันรักษาป่าที่เป็นแหล่งชีวิต เช่น การเคลื่อนย้ายอาหารจากป่ามาไว้ในชุมชน ครัวเรือน ยกตัวอย่างการนำผักหวานป่า ไข่มดแดง หน่อไม้ เห็ด ฯลฯ ให้มาอยู่ในท้องถิ่น ชุมชน หรือครัวเรือน ทั้งการปลูก เลี้ยง หรือขยายพันธุ์ จะด้วยเทคนิคหรือวิธีการใดก็ได้ที่ทำให้เกิดความองค์ความรู้ คู่กับความยั่งยืนด้านอาหารและพิทักษ์รักษาทรัพยากรป่าไม้ ไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม ให้ประชาชนที่นิยมหาของป่าเรียนรู้เรื่องการสร้างแหล่งอาหาร รายได้จากของป่าที่มั่นคงและยั่งยืน
“แน่นอนว่าเมื่อคนเราเห็นคุณค่าของป่าไม้ ทั้งเป็นแหล่งอาหาร แหล่งรายได้ เมื่อนั้นป่าไม้จะไม่ถูกทำลาย ตรงกันข้ามเมื่อเกิดไฟป่า ทุกคนจะรู้ว่าแหล่งอาหาร แหล่งชีวิตถูกทำลาย ต่างจะมาช่วยกันปกป้องมากกว่าการเผา” หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเวียงลอกล่าว
ตราบใดที่คนเผาป่ายังอ้างถึง หรือการใช้วิถีการดำรงชีวิต โดยไม่สนใจว่ากำลังนำพาความฉิบหายมาให้คนส่วนรวมแล้ว ก็ไม่แปลกใจที่ทำไมรัฐมนตรีวราวุธจึงเสนอใช้ยาแรงเพื่อจัดการให้เข็ดหลาบ
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
ส.ส.ก้าวไกล เชียงใหม่ เดือด ชัยวัฒน์กล่าวหาด้วยอคติ เป็น ผอ.คิดแบบนี้ ถึงแก้ไฟป่าไม่ได้สักที
สมคิด เตือนชัยวัฒน์ระวังคำพูด กล่าวหานักการเมืองต้นเหตุไฟป่า ฝาก ‘พัชรวาท’ ดูแลลูกน้อง
นักข่าวสุดทน รวมตัวอัดบิ๊กขรก.เชียงใหม่กลางวงแถลงฝุ่นพิษ อย่าโกหก แก้ตัวไปวันๆ
